Trang chủXơ vữa động mạch là yếu tố hàng đầu gây đột quỵ, nhồi máu cơ tim, suy thận, phải cắt bỏ chi nếu như không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Bệnh xơ vữa động mạch là gì?
Hệ thống động mạch có chức năng vận chuyển máu từ tim, mang nhiều oxy và dưỡng chất đi nuôi cơ thể. Theo năm tháng, các chất béo, cholesterol và các chất khác lắng đọng vào thành mạch (gọi là mảng xơ vữa) gây hẹp lòng mạch, cản trở dòng máu lưu thông. Đó gọi là bệnh xơ vữa động mạch.
Xơ vữa động mạch có thể xảy ra ở nhiều hệ thống mạch như: mạch cảnh, mạch vành, mạch chi dưới… và gây ra nhiều bệnh liên quan. Khi mảng xơ vữa nứt vỡ sẽ tạo ra các cục máu đông gây lấp kín thành mạch- vốn dĩ đã bị hẹp sẵn bởi các mảng xơ vữa. Chúng gần như đóng vai trò chủ đạo trong các biến cố tim mạch: nhồi máu cơ tim, nhồi máu não, tắc mạch chi…
Nguyên nhân gây bệnh xơ vữa động mạch
Xơ vữa động mạch là bệnh lý diễn tiến chậm và phức tạp, có thể khởi điểm ở lúc trẻ nhưng bộc phát khi về già. Tuy nhiên, hiện nay, do lối sống, sinh hoạt mà đối tượng bị xơ vữa mạch máu ngày càng trẻ hóa. Một số nguyên nhân cụ thể gây nên xơ vữa động mạch như:
Tăng nồng độ cholesterol và triglycerid trong máu
Rối loạn lipid máu (mỡ máu cao) là nguyên nhân hàng đầu gây nên tình trạng xơ vữa động mạch. Do nồng độ cholesterol trong máu cao, các phân tử mỡ xấu LDL bám dày vào thành mạch sẽ hình thành nên mảng xơ vữa.
Cao huyết áp
Khi người bệnh bị cao huyết áp làm tăng áp lực lên lòng mạch máu, làm máu kém đàn hồi, hẹp lòng mạch khiến cho mỡ máu dễ bám và tích tụ hơn, hình thành nên các mảng xơ vữa.
Do các bệnh lý như tiểu đường, bệnh thận mạn, suy giáp
Các bệnh lý này cũng góp phần làm ảnh hướng đến quá trình chuyển hóa lipid máu, mỡ xấu không được đào thải hết gây lắng đọng tại thành mạch.
Do chế độ ăn nhiều dầu mỡ, đồ ăn nhanh
Các thực phẩm giàu cholesterol như thức ăn nhanh, đồ chiên xào, nhiều dầu mỡ khi nạp vào cơ thể sẽ khiến gan không đào thải hết được mỡ thừa, khiến mỡ thừa lắng đọng. Qua thời gian gây nên hẹp lòng mạch.
Hút thuốc lá quá nhiều
Theo Bộ y tế và Dịch vụ Nhân sinh Hoa Kỳ, khói thuốc lá gây tổn thương mạch máu, khi kết hợp với yếu tố khác làm gia tăng đáng kể bệnh xơ vữa động mạch, đặc biệt xơ vữa mạch vành.
Người hút thuốc lá có nguy cơ bị xơ vữa mạch vành cao gấp hai lần bình thường, đặc biệt những người hút tới 40 điếu/ngày.
Ít hoạt động thể lực
Tập thể dục thường xuyên giúp ngăn ngừa hiệu quả các bệnh lý tim mạch và kiểm soát các yếu tố nguy khác như cholesterol trong máu tăng cao, béo phì và stress. Do đó, nếu không vận động sẽ thúc đẩy xơ vữa động mạch.
Thường xuyên lo lắng, căng thẳng
Một số chuyên gia cảnh báo mối liên hệ giữa xơ vữa động mạch và các stress không kiểm soát trong cuộc sống. Nghiên cứu chỉ ra rằng căng thẳng tâm lý mãn tính có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh xơ vữa mạch, bao gồm đột quỵ và đau tim.
Những dấu hiệu và triệu chứng thường gặp của bệnh xơ vữa động mạch
Xơ vữa động mạch thường không gây triệu chứng gì cho đến khi biến cố xảy ra. Triệu chứng có liên quan đến mạch máu bị xơ vữa:
Xơ vữa động mạch vành
Mạch vành là các mạch máu nuôi dưỡng quả tim. Hậu quả của xơ vữa mạch vành có thể gây suy tim và nhồi máu cơ tim. Biểu hiện của bệnh lí mạch vành như sau:
Đau ngực: người bệnh có thể có các cơn đau ngực khi gắng sức, cảm xúc mạnh, đỡ khi nghỉ ngơi. Cơn đau ngực thường kéo dài vài phút, đau như đè nặng, lan lên vai trái, lan xuống cánh tay trái. Gọi là cơn đau thắt ngực. Nếu trong trường hợp đau ngực xuất hiện đột ngột, kéo dài vài chục phút đến hàng giờ, không đỡ khi nghỉ, có thể nhồi máu cơ tim đang xảy ra. Nhồi máu cơ tim khi đã xảy ra là một cấp cứu tim mạch, cần phải điều trị kịp thời.
Nếu bệnh mạch vành gây suy tim mạn tính thì có thể có các triệu chứng của suy tim: khó thở, khó thở khi gắng sức, có cơn khó thở về đêm.
Xơ vữa động mạch cảnh
Mạch cảnh là mạch cấp máu cho tuần hoàn não. Hậu quả của xơ vữa mạch cảnh có thể gây nhồi máu não (đột quỵ não). Nhiều bệnh nhân chỉ phát hiện hẹp mạch cảnh khi xảy ra tai biến. Triệu chứng của đột quỵ não gồm có:
– Suy giảm ý thức nhanh chóng
– Nhìn mờ đột đột
– Nói khó
– Yếu liệt một nửa người tùy mức độ
– Khám lâm sàng có thể nghe thấy tiếng thổi của mạch cảnh
Xơ vữa mạch chi dưới
Gây ra bệnh động mạch chi dưới. Triệu chứng gồm có:
– Đau khi đi lại, đỡ đau khi nghỉ. Khi bệnh nặng, có thể chỉ đi được vài chục mét là đã thấy đau chân và phải dừng lại để nghỉ.
– Chi lạnh, teo cơ, da khô do giảm máu nuôi dưỡng
– Mạch chi dưới bắt kém hoặc không bắt được
Phình động mạch
Xơ vữa động mạch chủ bụng, xơ vữa động mạch chủ ngực là yếu tố nguy cơ gây ra phình động mạch chủ. Thường không có triệu chứng nhưng rất nguy hiểm nếu xảy ra biến cố, có thể nguy hiểm đến tính mạng nếu vỡ phình. Các triệu chứng có thể gặp ở phình động mạch chủ:
– Đau ngực, đau lưng
– Triệu chứng do chèn ép các cấu trúc trong lồng ngực: khàn tiếng, nuốt khó, hội chứng tĩnh mạch chủ trên (phù mặt, cổ, chi trên)..
– Đau bụng (phình động mạch chủ bụng)
– Khối ở bụng đập theo nhịp của tim
Biến chứng nguy hiểm của xơ vữa động mạch
Các động mạch đều thực hiện nhiệm vụ mang máu chứa oxy đến cơ quan như tim, não và thận. Nếu dòng máu bị cản trở bởi các mảng bám có thể gây ứ trệ hoặc các cục máu đông chèn ép gây nên các biến chứng nguy hiểm như:
– Bệnh tim: Khi mảng bám tích tụ nhiều ở động mạch vành, máu không đến được tim gây đau tim
– Bệnh động mạch cảnh: Khi mảng xơ vữa tích tụ ở các mạch máu lớn hai bên cổ (động mạch cảnh), máu không lên được não, tăng nguy cơ đột quỵ
– Bệnh động mạch ngoại vi: Nếu các mảng bám trong động mạch lớn dẫn máu đến cánh tay và chân có thể gây đau, tê và nhiễm trùng, nhiều trường hợp hoại tử phải cắt bỏ chi.
– Bệnh thận: Mảng xơ vữa từ động mạch lớn đưa máu đến thận bị cản trở khiến thận suy giảm chức năng đào thải chất độc ra khỏi cơ thể, tích tụ tại thận dẫn đến suy thận.
Đối tượng có nguy cơ mắc phải bệnh xơ vữa động mạch
Một số đối tượng dễ mắc xơ vữa động mạch như:
– Người cao tuổi
– Người có thành viên trong gia đình bị xơ vữa động mạch, có yếu tố di truyền
– Người có lối sống ít vận động, chế độ ăn nhiều dầu mỡ
– Người có tiền sử huyết áp cao, tiểu đường. Nghiên cứu chỉ ra, người mắc tiểu đường có tỷ lệ mắc bệnh động mạch vành cao hơn.
– Người thường xuyên hút thuốc lá
– Người thừa cân, béo phì
Phòng ngừa xơ vữa động mạch
Xơ vữa động mạch rất nguy hiểm nếu như bạn không phát hiện và chữa trị kịp thời. Bệnh không chỉ xảy ra ở người già mà ngay cả những người trẻ cũng có nguy cơ mắc. Vì vậy, để phòng tránh cần chú ý đến sức khỏe ngay từ bây giờ bằng cách:
– Tăng cường tập thể dục thể thao
– Bỏ hút thuốc lá, hạn chế sử dụng rượu bia, thuốc lá, các chất kích thích
– Tăng cường thức ăn có lợi cho tim mạch như các loại trái cây, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, thịt trắng và chất béo có lợi
– Bổ sung một số chất thiết yếu như omega-3, stanols và sterols
– Giữ tinh thần thoải mái, tránh stress, mệt mỏi kéo dài
– Duy trì cân nặng hợp lý
– Điều trị triệt để các tình trạng liên quan đến xơ vữa mạch như mỡ máu cao, tăng huyết áp, tiểu đường…
